Mục lục
ThS.BS CKII Lê Kim Cao là bác sĩ chuyên sâu về Phẫu thuật Mạch máu, hiện công tác tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Bác sĩ đặc biệt có kinh nghiệm điều trị các trường hợp suy tĩnh mạch nặng độ C5–C6, loét chân lâu lành và tổn thương phức tạp.
Suy giãn tĩnh mạch là bệnh lý phổ biến nhưng thường bị bỏ sót ở giai đoạn đầu. Nhiều người chỉ chú ý khi có triệu chứng nặng chân, nổi gân xanh hoặc mỏi chân kéo dài mà không biết đã có dòng trào ngược trong hệ tĩnh mạch nông. Tại Dr Vein, việc đánh giá và điều trị luôn cá nhân hóa theo mức độ tổn thương thực tế. Bài viết dưới đây chia sẻ 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch, giúp bạn hiểu rõ khi nào cần theo dõi, khi nào nên can thiệp — bao gồm cả phương pháp tiêm xơ UGFS hiện nay.
I. Hiểu đúng suy tĩnh mạch để điều trị đúng thời điểm
1. Suy tĩnh mạch là gì? Vì sao dễ bị xem nhẹ?
Suy tĩnh mạch là tình trạng các van trong hệ tĩnh mạch chi dưới không còn đảm bảo chức năng đóng kín, khiến dòng máu thay vì chảy một chiều về tim lại trào ngược trở lại chân. Sự trào ngược này làm tăng áp lực trong lòng tĩnh mạch, gây ứ máu tại chỗ, giãn thành mạch và dẫn đến hàng loạt triệu chứng như nặng chân, mỏi, tê bì hoặc sưng nhẹ cổ chân về chiều.
Theo phân loại CEAP (Clinical–Etiology–Anatomy–Pathophysiology), suy giãn tĩnh mạch được chia thành nhiều mức độ từ C0 đến C6. Trong đó, giai đoạn C1 – chỉ có giãn tĩnh mạch dạng lưới hoặc mạng nhện, thường bị hiểu lầm là vấn đề thẩm mỹ đơn thuần. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều bệnh nhân ở mức C1 vẫn có dòng trào ngược rõ trên siêu âm Doppler, kèm theo triệu chứng khó chịu khi đứng hoặc ngồi lâu.
Đây là lý do tại sao 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch không chỉ áp dụng cho người bệnh đã có biểu hiện rõ ràng, mà còn đặc biệt hữu ích ở giai đoạn sớm – khi điều trị đúng thời điểm có thể ngăn bệnh tiến triển sang các mức độ nặng hơn như C2 (búi giãn tĩnh mạch), C3 (phù chân) hoặc C4 (thay đổi sắc tố da).
2. Triệu chứng giai đoạn sớm: Nhẹ nhưng không nên chủ quan
Ở giai đoạn đầu, suy tĩnh mạch có thể gây ra các triệu chứng mơ hồ như mỏi chân, nặng chân về chiều, cảm giác căng tức hoặc khó chịu vùng bắp chân sau khi đứng lâu. Nhiều người nhầm lẫn đây là hậu quả của làm việc quá sức, thoái hóa khớp, hoặc tuần hoàn kém do tuổi tác. Chính sự không rõ ràng trong biểu hiện ban đầu này khiến bệnh thường bị trì hoãn chẩn đoán và can thiệp.
Theo Eberhardt & Raffetto (Circulation, 2005), áp lực tĩnh mạch tăng kéo dài có thể gây rò rỉ huyết tương ra mô kẽ, kích thích đầu mút thần kinh ngoại biên và gây cảm giác tê râm ran, nặng mỏi dai dẳng dù không có sưng phù rõ. Một số người cũng có thể cảm thấy đau âm ỉ vùng khoeo hoặc thấy nổi gân xanh nhỏ li ti dưới da, đặc biệt khi thời tiết nóng hoặc đứng bếp lâu.
Việc bỏ qua các triệu chứng ban đầu khiến suy tĩnh mạch âm thầm tiến triển, từ mức độ nhẹ sang trung bình hoặc nặng mà không được phát hiện.
3. Siêu âm Doppler: Công cụ bắt buộc để đánh giá dòng trào ngược
Không phải mọi trường hợp nổi gân xanh đều cần điều trị can thiệp, và cũng không phải mọi bệnh nhân suy tĩnh mạch đều có biểu hiện ngoài da. Để xác định chính xác tình trạng suy van và mức độ tổn thương, siêu âm Doppler mạch máu chi dưới là tiêu chuẩn bắt buộc trong chẩn đoán.
Hướng dẫn từ Phlebology International Guidelines (2022) khẳng định: siêu âm Doppler tư thế đứng giúp phát hiện chính xác dòng trào ngược tại các tĩnh mạch nông như tĩnh mạch hiển lớn, hiển bé hoặc các nhánh dạng lưới. Dòng trào ngược được xác định khi kéo dài trên 0.5 giây – đây là tiêu chí quan trọng để bác sĩ cân nhắc điều trị bằng các phương pháp như mang vớ tĩnh mạch, tiêm xơ UGFS hoặc đốt laser nội mạch nếu cần thiết.
Một trong 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch là không nên tự đánh giá bệnh dựa vào cảm giác chủ quan. Chỉ khi có kết quả siêu âm Doppler đúng kỹ thuật và được đọc bởi bác sĩ chuyên khoa mạch máu, việc lên phác đồ điều trị mới thật sự có cơ sở và hiệu quả.
>>> Xem thêm bài viết: Các cấp độ suy giãn tĩnh mạch theo bảng phân loại CEAP
II. Trường hợp thực tế: Khi suy tĩnh mạch C1 cần can thiệp tại Dr Vein
1. Hồ sơ bệnh án: Nặng mỏi chân không đỡ dù đã mang vớ tĩnh mạch
Chị N.T.D.H., sinh năm 1980, đến khám tại Dr Vein với tình trạng nặng mỏi chân kéo dài khoảng sáu tháng. Trong hai tuần gần đây, triệu chứng trở nên rõ rệt hơn, đặc biệt sau khi đứng lâu hoặc ngồi nhiều, như khi chị phải nấu ăn liên tục trong thời gian dài. Khi nằm nghỉ, cảm giác mỏi có xu hướng giảm.
Chị H. cho biết đã mang vớ tĩnh mạch nhưng không thấy đỡ. Đồng thời, chị cũng quan sát thấy nổi gân xanh vùng khoeo chân phải. Những dấu hiệu này khiến chị lo lắng liệu việc điều trị bảo tồn không hiệu quả có thể dẫn tới biến chứng nặng hơn, trong đó có khả năng phải can thiệp xâm lấn nếu bệnh tiếp tục tiến triển.
Xuất phát từ những lo ngại này, chị quyết định thăm khám chuyên khoa mạch máu tại Dr Vein để được đánh giá chính xác tình trạng và xây dựng hướng điều trị phù hợp.
2. Chẩn đoán dòng trào ngược: Khi CEAP C1 cần điều trị sớm
Sau khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ Nguyễn Trung Kiên chỉ định thực hiện siêu âm Doppler tĩnh mạch chi dưới ở tư thế đứng để đánh giá chức năng van và xác định có dòng trào ngược hay không. Kết quả cho thấy:
“Có dòng trào ngược tĩnh mạch hiển lớn đoạn 1/3 dưới đùi và cẳng chân phải – thời gian 3.57 giây.”
Dựa trên kết quả siêu âm và biểu hiện lâm sàng, chị H. được chẩn đoán suy giãn tĩnh mạch mức độ C1 theo phân loại CEAP – tức là có giãn tĩnh mạch dạng mạng nhện hoặc dạng lưới, chưa xuất hiện búi giãn lớn hay phù chi dưới. Tuy nhiên, việc có dòng trào ngược rõ ràng kéo dài hơn 3 giây cho thấy tổn thương chức năng van tĩnh mạch đã rõ rệt, và nếu không xử lý đúng lúc, bệnh có thể tiến triển nhanh sang C2 hoặc C3.
Khi trao đổi với bác sĩ, chị bày tỏ sự băn khoăn về hiệu quả của vớ tĩnh mạch, cũng như nguy cơ phải mổ hoặc gặp biến chứng nặng nếu chưa điều trị. Bác sĩ Kiên giải thích, vớ tĩnh mạch có vai trò hỗ trợ tuần hoàn máu và làm giảm nhẹ triệu chứng trong một số trường hợp, nhưng không điều trị được nguyên nhân gốc nếu đã xuất hiện dòng trào ngược. Khi triệu chứng không cải thiện dù đã mang vớ đúng cách, thì cần đánh giá lại và cân nhắc các phương pháp can thiệp.
Bác sĩ khẳng định: “Chân phải của chị thì có chỉ định phải can thiệp, còn chân trái hiện tại chỉ cần điều trị bảo tồn thôi. Nếu không can thiệp thì triệu chứng sẽ không thuyên giảm, từ từ sẽ tiến triển dần sang C2–3.”
Với các bệnh nhân ở giai đoạn C1 nhưng có dòng trào ngược rõ kèm theo triệu chứng ảnh hưởng sinh hoạt, việc can thiệp đúng thời điểm giúp kiểm soát bệnh, giảm nguy cơ tiến triển và cải thiện chất lượng sống. Đây cũng là một trong những nội dung quan trọng trong danh sách 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch được bác sĩ Dr Vein thường xuyên nhấn mạnh.
3. Tiêm xơ UGFS: Giải pháp chọn lọc cho dòng trào ngược khu trú
Dựa trên đánh giá cận lâm sàng và lâm sàng, bác sĩ tại Dr Vein chỉ định điều trị bằng tiêm xơ UGFS (Ultrasound-Guided Foam Sclerotherapy) – kỹ thuật dùng bọt thuốc xơ tiêm trực tiếp vào lòng tĩnh mạch dưới hướng dẫn siêu âm, nhằm làm xơ hóa đoạn mạch có dòng trào ngược. Trong trường hợp của chị H., vị trí chỉ định là đoạn hiển lớn 1/3 dưới đùi đến cẳng chân phải – nơi ghi nhận dòng trào ngược kéo dài 3.57 giây.
Song song với thủ thuật chính, chị cũng được chỉ định tiêm xơ bổ sung các tĩnh mạch dạng lưới vùng khoeo – đây là những nhánh tĩnh mạch giãn nhẹ nổi lên dưới da, không gây triệu chứng nhưng có thể ảnh hưởng thẩm mỹ hoặc tạo áp lực tồn dư nhẹ. Khác với UGFS, các mạch dạng lưới thường được tiêm xơ trực tiếp, không cần siêu âm hướng dẫn.
Phác đồ này được thiết kế đặc điểm mạch máu của từng bên chân, cá nhân hóa theo mức độ tổn thương ghi nhận qua siêu âm. Theo khuyến cáo của J Vasc Surg và Phlebology International Guidelines, tiêm xơ UGFS là một trong những phương pháp hiệu quả dành cho bệnh nhân có dòng trào ngược khu trú, chưa lan rộng, chưa xuất hiện biến chứng thứ phát.
Kỹ thuật này không cần gây mê, không rạch mổ, được thực hiện trong ngày, bệnh nhân có thể về ngay sau theo dõi ngắn. Điều quan trọng là can thiệp đúng vị trí và đúng thời điểm – giúp bệnh nhân cải thiện triệu chứng, hạn chế tiến triển, và tránh được các điều trị phức tạp về sau.
Đây cũng là lý do trong 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch, các chuyên gia luôn nhấn mạnh: khi triệu chứng kéo dài không đáp ứng với điều trị bảo tồn và đã có dòng trào ngược rõ ràng trên siêu âm, đừng trì hoãn can thiệp – vì mỗi giai đoạn chậm trễ có thể khiến bệnh tiến triển âm thầm, khó kiểm soát hơn sau này.
>>> Xem thêm bài viết: Điều trị giãn tĩnh mạch chân: Tiêm xơ dưới hướng dẫn siêu âm
III. 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch: Hiểu đúng để kiểm soát bệnh lâu dài
- Duy trì mang vớ tĩnh mạch như một thói quen nếu bạn phải đứng lâu hoặc ngồi nhiều
Việc mang vớ không chỉ là biện pháp tạm thời khi chân mỏi, mà nên được duy trì đều đặn mỗi ngày nếu công việc hoặc sinh hoạt của bạn ít thay đổi tư thế. Vớ giúp giảm áp lực trong hệ tĩnh mạch và hỗ trợ dòng máu hồi lưu về tim tốt hơn.
- Khi phải ngồi lâu, bạn nên xoay cổ chân, nhịp chân hoặc co duỗi bàn chân nhẹ nhàng mỗi 30–60 phút
Những động tác đơn giản này giúp kích hoạt cơ bắp vùng cẳng chân, nơi đóng vai trò như “bơm máu thứ hai” của cơ thể, từ đó giảm nguy cơ ứ máu ở chi dưới.
- Tránh vắt chéo chân khi ngồi và thay đổi tư thế thường xuyên trong ngày
Tư thế vắt chéo chân hoặc ngồi bất động trong nhiều giờ có thể làm chèn ép tĩnh mạch nông, ảnh hưởng đến tuần hoàn và khiến triệu chứng nặng hơn vào cuối ngày.
- Hạn chế đứng liên tục hoặc ngồi xổm quá lâu, đặc biệt trong môi trường làm việc cố định
Nếu công việc bắt buộc phải đứng, bạn nên chuyển trọng lượng qua lại giữa hai chân, hoặc nhón gót nhẹ nhàng để tránh ứ máu tại một điểm.
- Gác chân cao khi nghỉ ngơi, đặc biệt vào buổi tối hoặc sau một ngày làm việc
Kê cao chân bằng gối để cổ chân cao hơn tim giúp máu dễ dàng quay trở lại tuần hoàn trung tâm, làm giảm cảm giác nặng chân và phù nhẹ.
- Ưu tiên các hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc yoga
Những hình thức vận động này giúp cải thiện lưu thông máu mà không gây áp lực đột ngột lên van tĩnh mạch, rất phù hợp cho người đang điều trị hoặc theo dõi suy giãn tĩnh mạch.
- Tránh các môn thể thao có động tác bật nhảy mạnh, thay đổi tư thế nhanh hoặc dồn lực vào chân quá nhiều
Các môn như tennis, chạy tốc độ hoặc tập tạ nặng có thể làm tăng áp lực tĩnh mạch đột ngột và ảnh hưởng đến kết quả điều trị, đặc biệt là sau tiêm xơ UGFS hoặc laser nội mạch.
- Không nên ngâm chân nước nóng thường xuyên, nhất là khi chân có dấu hiệu giãn mạch
Nhiệt độ cao khiến thành tĩnh mạch giãn thêm, làm tình trạng trào ngược nặng hơn. Nếu cần thư giãn, nên chọn các phương pháp làm mát nhẹ hoặc massage nhẹ nhàng.
- Hạn chế mang giày cao gót trong thời gian dài và nên chọn giày đế thấp, hỗ trợ gót chân
Giày cao gót làm giảm hiệu quả hoạt động của bắp chân – nơi đóng vai trò bơm máu quan trọng cho hệ tĩnh mạch chi dưới.
- Tránh mặc đồ bó sát vùng bụng, đùi hoặc cổ chân, đặc biệt là khi ngồi lâu
Trang phục quá chật có thể làm cản trở hồi lưu tĩnh mạch và làm tăng nguy cơ ứ máu tại chi dưới. Nên chọn đồ co giãn tốt và thoải mái nếu bạn đã có chẩn đoán suy tĩnh mạch.
- Kiểm soát cân nặng hợp lý để giảm gánh nặng cho hệ tuần hoàn
Thừa cân làm tăng áp lực trong ổ bụng và toàn bộ hệ tĩnh mạch dưới, khiến các van tĩnh mạch yếu dễ bị suy nhanh hơn, kể cả khi đã được điều trị.
- Ưu tiên các thực phẩm giàu flavonoid như cam, chanh, nho, rau xanh – tốt cho thành mạch
Flavonoid có tác dụng hỗ trợ chống viêm nhẹ và làm bền thành tĩnh mạch. Tuy nhiên, đây là phần bổ sung, không thể thay thế cho điều trị y khoa khi đã có dòng trào ngược.
- Sau tiêm xơ UGFS, bạn vẫn nên tiếp tục mang vớ theo hướng dẫn để duy trì hiệu quả điều trị và hạn chế tái phát
Tiêm xơ UGFS chỉ xử lý dòng trào ngược – việc giữ lưu thông tốt sau đó phụ thuộc nhiều vào chăm sóc sau can thiệp, trong đó vớ đóng vai trò quan trọng.
- Tái khám đúng hẹn kể cả khi không còn triệu chứng khó chịu rõ rệt
Suy tĩnh mạch là bệnh mạn tính, đôi khi trào ngược tái phát hoặc tổn thương mới không biểu hiện ngay. Tái khám định kỳ giúp phát hiện và xử lý sớm.
- Nếu bạn có tiền sử thoái hóa cột sống, đau thần kinh tọa hoặc tê chân kéo dài, hãy trao đổi với bác sĩ
Một số triệu chứng giống suy tĩnh mạch nhưng thực tế lại do nguyên nhân thần kinh. Đánh giá đúng sẽ giúp điều trị đúng – tránh can thiệp không cần thiết.
- Hạn chế dùng mẹo dân gian như ngâm lá, đắp thuốc hay chích gân khi chưa có chỉ định y khoa
Một số phương pháp truyền miệng có thể gây kích ứng da, viêm mạch hoặc làm sai lệch triệu chứng. Điều trị suy tĩnh mạch cần dựa trên đánh giá hình ảnh học – không nên tùy tiện can thiệp.
- Đừng lạm dụng thuốc tăng cường tĩnh mạch nếu không có hiệu quả rõ ràng
Nếu bạn đã uống Daflon hoặc các thuốc flavonoid trong thời gian dài nhưng triệu chứng không cải thiện, nên tái khám và thực hiện siêu âm Doppler để đánh giá lại dòng trào ngược. Những loại thuốc này chỉ giúp hỗ trợ thành mạch, không thể thay thế cho điều trị chuyên sâu như tiêm xơ UGFS khi van tĩnh mạch đã suy.
- 18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch này là công cụ giúp bạn hiểu rõ mình nên làm gì mỗi ngày – không thay thế cho việc thăm khám
Nếu bạn đang phân vân liệu chân nổi gân xanh có chữa được không, đừng ngần ngại bắt đầu bằng một buổi khám với bác sĩ chuyên khoa mạch máu – vì hiểu rõ là bước đầu để điều trị đúng.
Kết luận
18 lời khuyên dành cho bệnh nhân suy tĩnh mạch không chỉ dành cho người đã điều trị, mà còn đặc biệt hữu ích ở giai đoạn sớm – khi can thiệp đúng thời điểm có thể ngăn bệnh tiến triển. Từ lối sống hằng ngày đến lựa chọn phương pháp điều trị như tiêm xơ UGFS, mọi quyết định đều cần dựa trên đánh giá chuyên khoa. Để tìm hiểu thêm, bạn có thể theo dõi các bài viết tại chuyên mục Kiến Thức của Dr Vein – nơi cập nhật các thông tin y khoa chính thống và hướng dẫn thực tế dành cho người bệnh.
Liên hệ tư vấn điều trị bệnh lý suy giãn tĩnh mạch
- Tư vấn nhanh: 0932.19.28.82
- Website: https://drvein.vn
- Facebook: https://www.facebook.com/DrVein.vn/
- Youtube: https://www.youtube.com/@phongkhamDrVein
- Xem video thực tế tại: ĐÂY
- Hình ảnh thực tế ca phẫu thuật tại: Hình ảnh
- Địa chỉ Edopi Healthcare: Số 2 Nội Khu Mỹ Toàn 2, Tân Phong, Quận 7, Hồ Chí Minh
